Ds. Carla Borgers, doopsgezind predikant in Twente komt op 26 november 2019 om 19:30 uur in de Ontmoetingskerk spreken over haar afstudeerscriptie “De tijd dringt”, in het kader van haar Masterspecialisatie Peace, Trauma en Religion (Vrede, Trauma en Religie) aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Zij heeft in 2017 hiervoor een studiereis gemaakt naar Israël-Palestina. De reis bestond uit een mix van colleges, lokale excursies en ontmoetingen met lokale mensen. Daaronder waren zowel slachtoffers van het conflict uit Israël en Palestina als mensen die betrokken zijn bij het oplossen van het conflict en het stichten van vrede, zowel van Palestijnse als Israëlische kant.
Ds. Borgers wil zich als mens en als christen niet neerleggen bij de mening dat de situatie, hoe complex ook, hopeloos is. Haar onderzoekswaag is: Hoe kan het Kairos Palestina document bijdragen aan een oplossing van het conflict tussen Israël en de Palestijnen?
Zij zal de nadruk leggen op de verschillende verhalen, de trauma’s bij de joodse Israëliërs en bij de Palestijnen, die daarbij een rol spelen en de bijdrage die het Kairos document kan spelen om die posities dichter bij elkaar te brengen.
In de Openbare Bibliotheek aan de Pijpenstraat in Enschede vertelt donderdagavond 3 oktober (19.30 uur) landbouwer en vredesactivist Johan Feitsma (74) over het leven van Palestijnse boeren. De uit Grijpskerk (Gr) afkomstige agrariër bezocht in 2002, als waarnemer van de Protestantse Kerk in Nederland en de organisatie United Civilians for Peace, drie maanden zowel Israël als de Palestijnse gebieden. Sindsdien komt hij er regelmatig en heeft er vele contacten opgebouwd. In 2017 nam hij deel aan de oogst van olijven nabij Bethlehem. Steevast doen Palestijnse boeren en Palestijnse christenen een beroep op hem, thuis in Nederland te vertellen over zijn reiservaringen. Hij schreef er een boek over, een uitgave van theologische uitgeverij Narratio. De avond in de bieb sluit aan bij de Vredesweek 2019 en is een initiatief van de Palestina Werkgroep Enschede.
Op donderdagavond 21 maart 2019 vond in de Ontmoetingskerk in Enschede een vrij unieke bijeenkomst plaats. Ondanks de uiteenlopende opvattingen over de situatie in Israël en Palestina en hoe daarmee om te gaan, organiseerden de classicale werkgroep Kerk & Israël, de stichting Oecumenische Vrouwengroep Twente-Bethlehem en de Palestina Werkgroep Enschede samen een informatiebijeenkomst over het Steuncomité Israëlische Vredes- en MensenrechtenOrganisaties (SIVMO). Ze konden elkaar vinden in de “steun voor het andere Israël”, zoals Jaap van der Vinne zijn inleiding had gedoopt.
Zoals
ook al tijdens een eerdere bijeenkomst van de classicale werkgroep
Kerk & Israël in ditzelfde kerkgebouw was gebleken, hebben veel
mensen die aanvankelijk voluit achter de stichting van de staat
Israël stonden en daar veel van verwachtten, in de loop van de tijd
steeds meer twijfels gekregen. In ieder geval over het beleid van de
achtereenvolgende regeringen ten aanzien van de kolonisten en de
Palestijnen. Een beleid dat nooit helemaal los gezien kan worden van
de houding van (de meerderheid van) de Israëlische bevolking. “Dit
is niet het Israël dat mij destijds voor ogen stond,” zo
verklaarde een oudere heer tijdens de bijeenkomst van vanavond die
destijds drie maandsalarissen had overgemaakt op een steunfonds voor
de opbouw van de staat Israël.
Dat
het niet het Israël is geworden dat hen voor ogen stond geldt ook
voor veel joden in Nederland, maar ook in Israël of elders in de
wereld, zo maakte Jaap van der Vinne duidelijk. En één van hen,
Anneke Mouthaan, nam in 1991 het initiatief tot de oprichting van het
Steuncomité Israëlische Vredes- en MensenrechtenOrganisaties
(SIVMO) dat het “andere Israël” wilde versterken. Steun wilde
geven aan de vele organisaties en initiatieven in Israël zelf die
zich tegen de Israëlische bezettingspolitiek richten en een brug
proberen te slaan naar de Palestijnse bevolking in Israël zelf en in
de bezette gebieden.
SIVMO steunt ‘het andere joodse geluid’ in Israël zelf; de stichting Een Ander Joods Geluid (EAJG), in 2001 eveneens op initiatief van Anneke Mouthaan tot stand gekomen, verwoordt het andere joodse geluid in Nederland. Beide organisaties, SIVMO en EAJG, delen met elkaar de initiatiefneemster en de achtergrond dat ze in de eerste plaats vanuit de joodse gemeenschap in Nederland zijn opgericht, maar staan verder volstrekt los van elkaar. Ze hebben elk een eigen bestuur, een eigen doelstelling en geen enkele formele band met elkaar, zo benadrukt Jaap van der Vinne.
De
voorzitter van SIVMO is nog steeds een jodin, onder de andere
bestuursleden komen ook andere achtergronden voor. Zelf is Jaap van
der Vinne van 2013 tot 2015 penningmeester van SIVMO geweest. Hij
heeft 40 jaar in het bankwezen gewerkt en was bepaald geen
actievoerder. Hij kwam vooral als financiële man bij SIVMO binnen en
maakte delen van de binnenkomende donaties (ongeveer € 100.000 per
jaar) over naar de 10 tot 15 door SIVMO gesteunde Israëlische
vredes- en mensenrechtenorganisaties. Gaandeweg is hij zich meer gaan
verdiepen in wat deze organisaties met dat geld doen en om het met
eigen ogen te aanschouwen is hij in 2015 en daarna nog een keer in
2016 in Israël en Palestina geweest.
Dankzij die bezoeken en de nadere kennismaking met de door SIVMO gesteunde projecten kan hij, bijvoorbeeld vanavond, ook een bijdrage leveren aan de tweede doelstelling van SIVMO naast de financiële ondersteun van groepen daar, namelijk het vergroten van de bekendheid onder de Nederlandse bevolking van die groepen daar en van hun activiteiten. De derde doelstelling, waaraan Jaap van der Vinne inmiddels ook een bijdrage levert, is het leggen van contacten tussen de organisaties daar in Israël en organisaties, beleidsmakers en media hier in Nederland.
De
presentatie vanavond staat vooral in het kader van die tweede
doelstelling en daartoe loopt Jaap van der Vinne een tiental door
SIVMO gesteunde organisaties af. De hieronderstaande omschrijvingen
zijn van zijn powerpoint-presentatie overgenomen:
ActiveStills is een collectief van jonge Israëlische en internationale fotografen dat zich voor sociale verandering inzet. De fotografen zijn elke dag op pad om de strijd tegen de bezetting van de Palestijnse gebieden en tegen sociaal onrecht te documenteren.
B’Tselem zorgt ervoor dat schendingen van mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden openbaar worden en aan de kaak worden gesteld. De rapportages van B’tselem zijn gezaghebbend en leggen binnen en buiten Israël veel gewicht in de schaal.
Breaking the Silence. Jonge soldaten en officieren vervullen in bezet gebied hun militaire dienst. Achteraf zijn zij vaak geschokt over hun eigen gedrag jegens Palestijnse burgers. Een aantal van hen heeft een boekje opengedaan en verzamelt sindsdien getuigenissen van andere soldaten.
Combatants for Peace. Dit is een groep van vroegere vijanden. Het zijn voormalige Israëlische soldaten en Palestijnse strijders die de wapens hebben neergelegd. Sinds 2006 vormen ze een beweging die zich inzet voor geweldloze beëindiging van het conflict.
Hamoked geeft rechtshulp aan Palestijnen van wie de burgerrechten worden geschonden als gevolg van de Israëlische bezetting. Hamoked behandelt duizenden klachten per jaar en boekt in individuele gevallen vaak succes.
De vrouwen van Machsom Watch staan dagelijks bij militaire controleposten in bezet Palestijns gebied. Ze houden het optreden van Israëlische soldaten in de gaten en rapporteren over misdragingen.
Parents Circle. Honderden Palestijnen en Israëli’s die een naast familielid hebben verloren door wederzijds geweld, hebben zich georganiseerd. Ze vormen het levende bewijs dat verzoening mogelijk is. Ze steunen elkaar, geven les, houden conferenties en maken films en brochures.
PCATI (Public Committee Against Torture in Israel) voert campagne tegen marteling en mishandeling bij de ondervraging van gevangenen. De organisatie doet onderzoek, publiceert rapporten, dient klachten in, geeft juridische bijstand en brengt discussie op gang.
Peace Now is Israëls grootste en bekendste vredesbeweging. Peace Now streeft naar het opheffen van de bezetting en het tot stand brengen van een tweestaten-oplossing. De organisatie monitort de voortgaande uitbreiding van Israëlische nederzettingen en protesteert daartegen en doet veel aan educatie onder Israëlische jongeren.
De organisatie Rabbis for Human Rights treedt op als de religieuze stem van het geweten in Israël. RHR is een grote, actieve organisatie die zich op vele manieren inzet voor sociale rechtvaardigheid en de rechten van Palestijnen. Ze heeft een uitgebreid educatieprogramma over mensenrechten voor leraren, scholieren en studenten, organiseert speciale mensenrechtenseminars voor aankomende soldaten en dialoogbijeenkomsten tussen druzen, christenen, moslims en joden, komt op voor gelijke rechten van de Arabische bevolking en de bedoeïenen in Israël, doet mee aan acties tegen het afbreken van huizen van Palestijnen, onteigening van grond en de afscheidingsmuur en voert acties om Palestijnse boeren toegang tot hun land te geven, helpt bij oogst en bij de verkoop van olijfolie. Meer dan honderd rabbijnen en rabbijnen in opleiding zijn aangesloten bij deze organisatie die sinds 1988 bestaat.
Aan
de hand van fotobeelden die door de eerstgenoemde organisatie,
ActiveStills, zijn gemaakt benoemt Jaap van der Vinne een aantal
misstanden waar de verschillende door SIVMO gesteunde Israëlische
vredes- en mensenrechtenorganisaties tegen in het geweer komen om de
aanwezigen tot slot op te roepen om (via SIVMO) het andere Israël te
steunen dat een einde wil maken aan de bezettingen een levensvatbare
Palestijnse staat naast Israël ziet als een oplossing van het
conflict.
Een
en ander vormt onder het uit de achterbannen van de drie organisaties
achter deze bijeenkomst afkomstige en dus breed samengestelde, bijna
30-koppige publiek, aanleiding tot uiteenlopende vragen en
opmerkingen. Zo vertelt één van de aanwezigen die al 35 jaar lang 4
à 5 keer per jaar in Israël komt, er altijd weer van onder de
indruk te zijn dat ‘gewone’ joden en Arabieren in Israël het
over het algemeen heel goed met elkaar kunnen vinden. De kolonisten
en andere fanatici vormen slechts een minderheid binnen de
Israëlische bevolking, zo betoogt zij, en in plaats van ons steeds
te richten op al het negatieve dat er ook in Israël is zouden we ook
wat meer waardering mogen hebben voor de Israëlische high tech
sector waar we allemaal van profiteren.
Daar
brengt iemand anders tegenin dat – zeker na de aanvaarding van de
Joodse Natie Wet vorig jaar – er een grote rechtsongelijkheid
tussen joodse en niet-joodse inwoners van Israël is. Om nog maar te
zwijgen van de inwoners van Palestina. Er worden wel vergelijkingen
getrokken met het vroegere Apartheidssysteem in Zuid-Afrika. Hoe ziet
de in Zuid-Afrika geboren Jaap van der Vinne dat? Deze verklaart de
term ‘Apartheidsstaat’ in Israël natuurlijk erg omstreden is en
vooral een belangrijk rol speelt in de politieke discussie, maar dat
met name het pasjessysteem waarmee de Palestijnen in de bezette
gebieden worden geconfronteerd bij hem zelf wel degelijke feitelijke
herinneringen aan het systeem in Zuid-Afrika bovenbrengt.
Dat
geldt ook voor de levensvatbaarheid van wat inmiddels over is van een
Palestijnse staat. Het gebied is inmiddels zo verbrokkeld dat het
economisch nooit levensvatbaar zal zijn. In die zin is datgene dat nu
de Palestijnse staat zou moeten vormen volstrekt vergelijkbaar met de
Zuid-Afrikaanse thuislanden, de Bantoestans. Daarop doorgevraagd
verklaart Jaap van der Vinne dat het idee van een Tweestatenoplossing
volstrekt irreëel is. Hij wijst op de Israëlische vredesactivist
Jeff Halper die een lobby-organisatie is begonnen voor een One-State
nation, maar dan met gelijke rechten voor iedereen in die staat. Ook
de rechtse krachten in Israël bepleiten namelijk een One-State, maar
dan met een blijvende joodse dominantie, ook al zou de joodse
bevolking in de minderheid zijn in die ene staat.
Welke methodieken worden door de Israëlische vredes- en mensenrechten-organisaties gebruikt om het bestaande wij-zij-denken te doorbreken en om tot een ‘samen’ te komen, zo wordt gevraagd. Jaap van der Vinne legt uit dat de verschillende organisaties verschillende methodes hebben. Er zijn groepen die lotgenoten aan weerszijden van de grens opzoeken. Er zijn groepen die leed van de andere (de Palestijnen) zichtbaar willen maken aan een bevolking die voor een belangrijk deel vooral en uitsluitend haar eigen leed wil zien. En er zijn groepen die zij-aan-zij willen staan met de Palestijnen en hen in woord en daad ondersteunen bij hun protest.
Er
is dus geen koepel die al deze geweldloze groeperingen bij elkaar kan
brengen zodat ze samen een vuist zouden kunnen maken, krijgt iemand
als antwoord op zijn vraag. Net als in Nederland heeft elke
organisatie haar eigen doelstelling en opvatting. Ook SIVMO heeft
binnen de bredere Israël- en/of Palestina-beweging een eigen
signatuur en laat zich niet gemakkelijk met andere organisaties in
één koepel samenbrengen. Overigens werkt SIVMO wel samen met
soortgelijke Amerikaanse organisaties als de Jewish Voice for Peace
en de New Israel Fund.
De
oudere heer in het publiek die we aan het begin van dit verslag al
lieten betogen dat dit Israël niet het Israël is waar hij destijds
drie maandsalarissen voor had overgemaakt, krijgt ook het laatste
woord. Hij is dus ernstig teleurgesteld in wat er van Israël terecht
is gekomen en stelde “ik kan ze wel schieten”. “Maar”, zo
betoogde hij vanavond, “ik ben enigszins bekeerd, want kennelijk
bestaat er naast het Israël waar ik een hekel aan heb gekregen ook
nog een andere Israël dat de hoop en de verwachtingen van toen nog
levend houdt. En dat vind ik fijn om te horen. Misschien komt het dan
toch nog goed.”
Het SIVMO bevordert een rechtvaardige en duurzame vrede tussen Israël en de Palestijnen. Zij doen dit door financiële en morele steun te geven aan Israëlische actiegroepen die:
de Israëlische bezetting willen beëindigen
de Israëlische maatschappij bewust maken van politieke oplossingen
protesteren tegen onrecht jegens Palestijnen
met Palestijnen samenwerken als vredespartners
en zo de grond rijp maken voor verandering.
Spreker is Jaap van der Vinne, die bestuurslid is geweest voor het SIVMO.
Het belooft een interessante avond te worden.
Donderdag 21 maart 2019, aanvang 19.30 uur, zaal open 19:00 Ontmoetingskerk, Varviksingel 139, Enschede Toegang vrij. Wel zal een bijdrage voor de koffie worden gevraagd en voor het werk van het SIVMO.
Voor en goedgevulde zaal in de Openbare Bibliotheek deden Wil van de Meeberg en enkele andere deelnemers op maandagavond 12 november 2018 verslag van de studiereis die zij vorige maand hadden gemaakt “achter het nieuws en voorbij de muren”. Deze tiendaagse reis waarbij achtereenvolgens eerst vijf dagen met verschillende mensen en organisaties aan de Palestijnse kant van de muur werd gesproken en daarna vijf dagen aan de Israëlische kant was georganiseerd door de Oecumenische Vrouwengroep Twente-Bethlehem (OVTB); de bijeenkomst in de Bibliotheek door de Palestina Werkgroep Enschede.
Naar eigen zeggen waren de deelnemers van deze ontmoetingen teruggekomen met verhalen van moed, hoop en volharding. In politiek opzicht, zo bleek later ook in de vragenronde, zit de zaak muurvast. Een tweestatenoplossing, zoals door de internationale gemeenschap altijd nog bepleit, lijkt al lang en breed een gepasseerd station te zijn. Maar wat is dan het alternatief? Met de afgelopen mei aangenomen Basic Law maakt de Israëlische regering duidelijk dat wat haar betreft geen ruimte (meer) is voor niet-joodse burgers in Israël, hoewel die op dit moment nog zo’n 15 tot 20% van de bevolking van Israël binnen de grenzen van 1967 uitmaken.
Tegelijkertijd vormen de Palestijnse gebieden, die de Palestijnse Staat zouden moeten samenstellen, in geen enkel opzicht een eenheid en economisch wordt dit land volkomen afhankelijk gehouden van Israël èn van buitenlandse hulp. De eerstgenoemde afhankelijkheid leidt tot een ogenschijnlijk dubbelslachtige houding waar ‘het buitenland’ wordt opgeroepen de Israëlische economie te treffen door boycot, desinvesteringen en sancties waaraan de Palestijnen zich zelf echter niet kunnen houden. De als tweede genoemd leidt tot corruptie bij een politieke elite die de buitenlandse hulp moet verdelen en daardoor weinig belang heeft de status quo te veranderen.
Het reisgezelschap sprak echter niet met de politieke elite maar met de bevolking aan beide kanten van de Muur. Een Muur die desastreuze gevolgen heeft voor Palestijnen die niet meer in staat zijn om bij hun landerijen te komen of bij hun werk ‘achter die Muur’, die immers op Palestijnse grondgebied staat en enorme stukken Palestijns gebied feitelijk annexeert. En de Muur ontneemt Israëliërs het zicht op wat zich aan die andere kant ervan afspeelt; op de gevolgen van het beleid dat hun regering namens hen uitvoert. Wie in Israël woont of verblijft, zo merkte het reisgezelschap, kan volstrekt onkundig blijven van het bestaan van de Muur en de situatie aan de andere kant.
Palestijnse organisaties zijn voor hun werk en voortbestaan afhankelijk van de morele, politieke en financiële steun die ze uit het buitenland krijgen, kreeg het reisgenootschap te horen. Zo heeft de familie Nasser haar door vijf Israëlische nederzettingen omsloten landerijen vlakbij Bethlehem nog in bezit dankzij voortdurende aanwezigheid van “internationals” in de Tent of Nations. Zo dreigt de partnerorganisatie van de OVTB, het Sumud vrouwenhuis van het Arab Educational Institute in Bethlehem, de deuren te moeten sluiten omdat Kerk in Actie haar financiële ondersteuning heeft stopgezet. Zo nodigen ze ons allen uit: ‘Kom, zie het met eigen ogen en vertel het aan anderen!’
Dat is de “volharding” (sumud) die het reisgezelschap bij de “pareltjes van hoop” aan de Palestijnse zijde aantrof. Aan de Israëlische zijde worden deze “pareltjes van hoop” vooral geboden door mensen en organisaties die de “moed” tonen de eigen regering aan te klagen. Voorop rabbijn Arik Asscherman die de Israëlische regering in woord en daad voorhoudt dat als zij “joods” wil zijn, zij ook de geboden uit de Thora over het omgaan met de ‘vreemde-lingen in uw steden’ moet onderhouden, en daarvoor meermalen is gearresteerd. Maar ook Mossawa, het mensen-rechtencentrum in Haifa, en Jonathan Cook, rondleider in Nazareth, de grootste Palestijnse stad ìn Israël.
Andere “pareltjes van hoop” zijn de verschillende dialooggroepen tussen Joodse en Palestijnse Israëli’s. Dialoog-groepen die in zekere zin ook een aanklacht vormen en van moed getuigen tegen het beleid en tegen de heersende opvattingen van vijandschap. Dat laatste vanuit dezelfde opvatting als de bekende tekst op de steen bij de ingang van de Tent of Nations: ‘we refuse to be enemies’. Het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld is de Parents’ Circle van Joodse en Palestijnse ouders die door geweld van de andere kant een kind zijn verloren, samen hun woede en verdriet daarover delen en ook samen eraan willen werken dat hun groep niet groter wordt.
Andere voorbeelden zijn Sadaka Reut (partnerschap voor Palestijnse en Joodse jongeren in Tel Aviv), het centrum Lohamei Hageto’ot, het woonhuis van Daria Landau (bekend van het boek De Citroen Boom), Ness Ammim (een Duits-Nederlandse christelijke kibboets in Galilea) en A Cat (een cultureel centrum in het nabijgelegen Akko). Ondanks de moed en de hoop die je in deze dialoogprojecten kunt zien, bleek dat deelnemers aan die dialoog er in de eigen familie- of vriendenkring niet over kunnen of durven spreken en dat het vaak vanuit het buitenland genomen en/of gesteunde initiatieven zijn.
Toch, zo was ook de conclusie in de zaal, maken dit soort dialoogprojecten duidelijk dat het op zichzelf wel mogelijk is dat ‘gewone’ Israëli’s en Palestijnen als buren vreedzaam kunnen samenleven en dat er dus helemaal geen draconische veiligheidsmaatregelen nodig zijn om de groepen uit elkaar te houden, zoals sommigen ons proberen voor te houden. En hoewel we dan, net als het reisgenootschap, op dit moment geen enkele verandering ten goede zien en eigenlijk alleen maar somberder kunnen worden, getuigen deze kleine lichtpuntjes er inderdaad van dat het ooit – en misschien wel onverwacht snel – goed kan komen. Net als Zuid-Afrika; net als Noord-Ierland.
Kees Blok, de voorzitter van Kairos-Sabeel Nederland, die ook in de zaal zit, benadrukt nog een andere les die we van deze dialoogprojecten kunnen leren, en wel in eigen land, juist ook als het om de kwestie Israël-Palestina gaat. Die discussie, zo stelt hij mede op basis van persoonlijke ervaringen, is namelijk volstrekt gepolariseerd en aan weerskanten zijn we o zo snel geneigd om elkaar meteen als “zionist” of “antisemiet” te brandmerken. Laten we meer naar elkaar luisteren en, zoals ook het reisgezelschap deed, daarbij OMA thuis te laten en LSD mee te nemen, waarbij OMA staat voor “Oordelen, Mening geven, Adviseren” en LSD voor “Luisteren, Samenvatten, Doorvragen”.
